Kripto paralar toplum tarafından benimsendikçe sunduğu imkanlar da buna bağlı olarak artıyor. Risk almak isteyen yatırımcılar genelde spot ticareti veya kaldıraçlı işlemleri tercih etse de birikimlerini uzun vadede büyütmek isteyenler de staking gibi seçenekleri tercih ediyor ve bununla pasif gelir elde ederek gelirlerini arttırıyorlar. Ancak çok fazla platform tarafından çok fazla staking seçeneğinin ve farklı faiz oranlarının sunulması bu alana yatırım yapmak isteyenlerin üstünde baskı oluşturabiliyor. Peki staking nedir ve popüler olarak tercih edilen stake yöntemleri nelerdir? Daha yakından bakalım.

Staking nedir?

Staking, türkçe karşılığını bulmanın zor olduğu kelimelerden bir tanesi. Kısaca staking, bir bankadaki vadeli hesabınızdan elde ettiğiniz faiz gelirine benzer şekilde sahip olduğunuz kripto paralar üzerinden zamana bağlı olarak daha fazla kripto para kazanmak üzerine kurulmuş bir sistem. Kripto paraların volatilitesi ve faiz oranlarının yüksekliği sebebiyle bazı insanlara göre staking, herhangi bir bankanın faiz getirisinden çok daha cazip. Staking çeşitleri birbirinden farklı olabilse de çoğunlukla stake ettiğiniz kripto paralarınız dolaşıma sokulur. Örneğin başka kişilere işlem yapabilmeleri için borç verme şeklinde kullanılabilir. Ancak PoW, PoS, SaaS, kilitli, kilitsiz stakeleme, DeFi staking, Farming, Airdrop, Launchpad vs. Gibi çok fazla seçeneğin olması insanlarda da kafa karışıklığına neden oluyor.

Staking seçenekleri nelerdir?

Kripto paralar temelde iki çeşit işleyiş mekanizmasına sahip. Bunlardan ilki Proof of Work (iş kanıtı) adı verilen ve Bitcoin, Ethereum gibi öncü kripto paraların benimsediği sistem. Diğeri ise Proof of Stake (hisse kanıtı) adı verilen, daha yeni kripto paraların benimsediği ve PoW’a göre önemli avantajları sebebiyle daha çok tabana yayılan sistem. Bahsedeceğimiz ilk sistem olan PoW sistemi aslında aktif olarak sürdürme maliyeti ve iş yükü gerektirmesinden ötürü pasif gelir sınıfına dahil olmayabilir.

Proof of Work mekanizmasındaki örneğin Bitcoin gibi bir kripto para üzerinden pasif gelir elde etmek için ilk yatırım bilgisayar ekipmanlarına yapılır. Madencilik olarak da adlandırılan bu işlemde bilgisayar ekipmanları o kripto paranın blok zincirine gönderilen işlemleri gerçekleştirerek ağı güvenli hale getirir ve bunun için de o kripto para ile ödüllendirilir. Madencilikte daha çok ASIC adı verilen ve yalnızca bu iş için kullanılabilen bilgisayarlar veya bolca ekran kartının bağlandığı masaüstü bilgisayarlar kullanılır. Bu bilgisayarın zamanla çoğalan elektrik maliyeti ve bakım giderleri sebebiyle PoW sistemi herkes tarafından tercih edilen bir sistem değildir. Günümüzde bu sistemi kullanan Ethereum ise yakın bir tarihte ETH 2.0 ile PoW sisteminden PoS’a geçecektir.

Proof of Stake mekanizması ise bu mekanizmayı benimseyen kripto paraların geliştiricileri tarafından, o kripto paradan belirli miktarlarda bulunduran kişilere blok zincirindeki işlemleri doğrulaması için bir node atanmasıyla sahip olunan node miktarına göre o kişilerin o kripto paradan ödüllendirilmesi sistemidir. Örneğin ETH 2.0’da bir node’a sahip olabilmek için 32 Eth sahibi olmanız gerekmektedir. Yine de bazı kripto para alım satım platformlarının sunduğu havuzlara dahil olarak tam olarak bir node sahibi olunmasa da elinizdeki miktara göre orantılı olarak stake edebilmeniz mümkün. PoW sistemine benzer şekilde ödül o kripto para ile yapılır. Ancak PoS sisteminde ilk yatırım donanım yerine o kripto paraya yapılır. Bu sistemi benimsemiş bazı kripto paraların sunduğu yıllık ortalama getiri oranları şu şekildedir:

• Ethereum 2.0 (ETH2.0): %6.8
• Cardano (ADA): %4.6
• Poladot (DOT): %14
• Solana (SOL): %7.4
• Polygon (MATIC): %14.9

Kripto paralarınızı stake edebilmeniz için kullanılan bir diğer yöntem de Staking-as-a-Service (SaaS) adı verilen sistemdir. Bu sistemi gerçekleştiren endüstri son yıllarda gitgide büyüyerek farklı firmalar hizmete açılmıştır. Bu sistem ile hizmet veren şirketlerin internet siteleri üzerinden portföylerinde sunmuş oldukları staking seçenekleri üzerinden istenilen miktarda stake edilerek sundukları oranlarda getiri elde edilebilir. Bu sistemi kullanan firmalardan bazıları şunlardır:

• Figment Network
• MyContainer
• Stake Capital
• Stake.Fish

Örneğin bu yazının kaleme alındığı tarih itibariyle MyContainer sitesinde Solana için %10.1’lik, Polkadot için ise %3.9’luk yıllık getiri sunulmaktadır.

Binance, Kucoin, Kraken, Coinbase, Okex vs. Gibi bazı kripto para alım satım platformları da kullanıcılarına staking seçenekleri sunabilmektedir. Bu seçenekler arasında kilitli veya kilitsiz stakeleme ile bazı platformların anlaşmalarına göre DeFi staking seçenekleri de sunulabilmektedir. Kilitli stakelemede sahip olduğunuz kripto paranızı seçtiğiniz süre boyunca o platform üzerinde kilitlersiniz. Bu süreçte kripto paranıza ulaşabilmeniz mümkün değildir veya getirinizden vazgeçerek ve bir miktar ceza ödeyerek geri alma gibi imkanlar da sunulabiliyor. Kilitsiz stakelemede herhangi bir kilitleme söz konusu değildir. Kripto paralarınızı dilediğiniz zaman geri çekebilirsiniz. O zamana kadar kazandığınız gelirlerinizi de alırsınız. Ancak getiri oranları genellikle kilitli stake seçeneklerine göre daha düşüktür. Bunun yanında Binance gibi platformların sunmuş olduğu Launchpad gibi hizmetlerde sahip olduğunuz Binance Coin (BNB)’lerinizi stakeleyerek yeni listelenecek kripto paralardan herkesten önce elde edebilirsiniz.

Decentralized Finance (DeFi) veya merkeziyetsiz finans platformları da çıktıkları günden bu yana çok hızlı bir büyüme gerçekleştirmişlerdir. Bu platformlarda Binance, Kucoin vs. Gibi geleneksel platformların aksine herhangi bir hesap sahibi olmadan ve kimlik doğrulaması yapmadan kripto para alım, satım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Bununla birlikte çoğu DeFi platformu da farming, staking gibi seçenekler sunar. Staking seçeneklerinde o DeFi platformunun açmış olduğu havuzlara dahil olarak değişken faiz oranlarından faydalanabilirsiniz. Farming seçeneği sunan platformlarda ise iki kripto para havuzu bir çift olarak sunulur. Siz sunulan bu çiftlerden eşit miktarlarda birleştirerek iki kripto para üzerinden de gelir elde edersiniz. DeFi platformlarında sıklıkla karşılaşılabilen %100, 200, 300 gibi yüksek yıllık getiri oranları sebebiyle bu platformlar çok hızlı bir şekilde gelişmiş ve büyüyerek insanlar tarafından benimsenmiştir. Ayrıca bazı DeFi platformları geçmişte onları en azından bir kez bile olsa kullandıysanız size belirli zamanlarda Airdrop ismiyle dağıtılan kripto paralardan faydalanma imkanı sunar. Kullanabileceğiniz bazı DeFi platformları şunlardır:

• PancakeSwap
• Uniswap
• ViperSwap
• Raydium
• Sushi

YouTube kanalımızda ise PancakeSwap, ApeSwap ve ViperSwap’ı nasıl kullanabileceğinizi anlattığımız videolarımızı izleyebilirsiniz.

Dezavantajları nelerdir? Ve RİSK UYARISI…

Staking ile pasif gelir elde edebilmek kolay olsa da bu ciddi riskler bulunduran işlemlerdir ve zarar etmenize veya birikiminizi tamamiyle kaybetmenize sebep olabilir. Öncelikle staking’e başlamadan önce bilmelisiniz ki sahip olduğunuz kripto paralarınızı stake ederek kripto paralarınızı staking için kullandığınız kuruma göndermektesiniz. Yani kripto paralarınızın kontrolünü kendinizden başka bir kuruma veya kişiye devredersiniz. O kurum veya kişi de sizin kripto paralarınızı dolaşıma sokarak bundan gelir elde eder ve elde ettiği geliri sizinle paylaşır. Siz de pasif gelirinizi bu şekilde sağlarsınız. Ancak staking için kullandığınız platform güvenilir değilse yatırmış olduğunuz kripto paralarınız o platformla birlikte kapanıp gidebilir. Bu yazıda bile bahsedilen en güvenilir olduğu bilinen platformların bile geçmişte yaşadığı hacklenme vakalarıyla kullanıcılarını mağdur ettiği durumlar çokça yaşanmıştır. Gelecekte de buna benzer durumlar yaşanabilir. Ayrıca platformun güvenilirliğiyle ilgili kendinizde bir şüphe bulundurmasanız da kripto paraların volatil varlıklar olduğunu unutmamalısınız. Stake etmek için almış olduğunuz kripto paralar fiat paralar karşılığında değer kaybına uğrayarak kısa vadede zarar etmenize sebep olabilir. O sebeple bu yazıda anlatılan hiçbir seçeneğin bir yatırım tavsiyesi olmadığını ve yaşanacak olumsuz durumlardan dolayı sorumluluk kabul etmediğimizi bilmelisiniz.

Staking’in geleceği

Kripto paralar ile staking seçeneklerinin çıkmasından bu yana yalnızca bir kaç yıl geçse de bu süreçte staking seçenekleri çok hızlı şekilde büyümüş ve çeşitlenmiştir. Bunun sebebi olarak da staking’in sevilmesi ve büyük kitleler halinde benimsenmesi gösterilebilir. Gelecekte de kripto paralar insanlar tarafından benimsendikçe Staking ve DeFi platformlarının da benimsenip büyümelerini sürdüreceği görülmektedir.

Bahsettiğimiz PoS sisteminin de PoW’a üstünlüklerinin en önemlilerinden biri de şüphesiz ki enerji verimliliği sağlamasıdır. PoW sistemi sebebiyle dünya çapında yüksek miktarlarda elektrik enerjisi bu iş için kullanılmaktadır. Her ne kadar bu elektrik enerjisinin çoğunluğu atık enerji denilen elektrik üretim şirketlerinin kullanım fazlası olarak üretilen ucuz enerjilerden ve sürdürülebilir enerjilerden kaynaklansa da kömür gibi çeşitli doğaya zararlı enerji elde etme yöntemlerini benimsemiş firmaların elektriklerini kullanan madencilik şirketleri de bulunmaktadır. Bununla ilgili de önemli bir tartışma geçtiğimiz aylarda Elon Musk tarafından ortaya atılmış, şirketi Tesla’nın bu sebepten ötürü artık Bitcoin ile ödeme kabul etmediğini açıklamış, bu da kripto para piyasalarında ciddi düşüşlere neden olmuştu. Tartışmaların bu olaydan sonra daha da büyümesiyle PoS sistemini kullanan kripto paralar önemini arttırmıştı. Gelecekte de PoS sistemi sonradan çıkmış olsa da kripto paraların çoğunluğu tarafından en çok benimsenen mekanizma olacağı öngörülmektedir.